είδος μελέτης: αστικός / αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, συμμετοχή σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών
λειτουργία: αναψυχή
επιφάνεια: περίπου 5000 τμ
τοποθεσία: Ελούντα, Αγιος Νικόλαος, Κρήτη Ελλάδα
ομάδα μελέτης: Μόρας Αντώνης, Καρκατσέλας Ν., Παπαμαργαρήτη Ε. (Αρχιτεκτονικά, μελέτη φωτισμού), Γιούμης Αλ. (Κυκλοφοριακή μελέτη), Γιούμης Κ. (Η/Μ Μελέτη).
διοργανωτής: Δήμος Αγίου Νικολάου, Κρήτης
έτος μελέτης: 2013
Βασική πρόθεση της πρότασης είναι να αναδειχθεί η ταυτότητα της περιοχής μέσα από τη διαχείριση χαρακτηριστικών στοιχείων που αποτέλεσαν την εικόνα αλλά και το μέσο ανάπτυξης και οικονομικής ευρωστίας της.
Τα στοιχεία αυτά περιστρέφονται γύρω από δύο έννοιες,
α. την υλικότητα ως στοιχείο συνέχειας και σύνδεσης με το παρελθόν. Η ακονόπετρα, το αλάτι, η ενδημική χλωρίδα χρησιμοποιούνται δημιουργικά ως εργαλεία της πρότασης
β. Τη σχεδιαστική μνήμη. Ο κάνναβος και οι κωνοειδούς μορφής λόφοι συλλογής άλατος στις αλυκές αποτελούν αφετηρία σχεδιασμού. Γίνονται η συνδετική μηχανή η οποία μέσα από την επανάληψη οριοθετεί ξανά τα στοιχεία της αστικότητας με έμφαση σε ένα δημόσιο χώρο που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τη σχέση στάσης κίνησης μέσα από αναδιπλώσεις, εκσκαφές και χαράξεις που αναδύονται και σβήνουν. Μέσα από τα στοιχεία αυτά η ήπια παρέμβαση στο παραλιακό μέτωπο επιδιώκει τη σύνδεση της Αρχαίας Ολούς (κάνναβος) με τον χώρο των αλυκών (κάνναβος, λόφοι αλατιού) εστιάζοντας στην περιοχή της πλατείας Σχίσματος.
Η ανάγκη πρόβλεψης υπαίθριων οργανωμένων χώρων εστίασης και στάσεων (σημείων ξεκούρασης), οδήγησαν στην οριοθέτηση τεσσάρων περιοχών και στην κοινή τους σχεδιαστική αντιμετώπιση. Με την εκσκαφή και την υποχώρηση της στάθμης (-0.40μ) αναφέρονται στον κάνναβο και επιτυγχάνουνι την ανεμπόδιστη θέα της θάλασσας.
Δημιουργείται ένα οπτικό όριο (κύμα) στόχος του οποίου είναι να αποκρύψει και να ενοποιήσει το κατακερματισμένο μέτωπο των κτιρίων και ταυτόχρονα τα στοιχεία του να λειτουργήσουν ως φωτιστικά κατά τις βραδινές ώρες. Παράλληλα, την περιοχή διατρέχει μια δεύτερη νοητή κυματοειδής χάραξη κατά μήκος της οποίας το έδαφος ανασηκώνεται δημιουργώντας καθιστικά. Στις αναδιπλώσεις και τις υποβαθμίσεις χρησιμοποιείται στα σόκορα ακονόπετρα ως επένδυση.
Στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής μελέτης εκεί που άλλοτε λειτουργούσαν οι αλυκές, δίπλα στην παραλία της Ελούντας, δημιουργείται λόφος (αλατόλοφος) που εκτός από σημείο στάσης, ανάπαυσης και παιχνιδιού παραλαμβάνει και χρήσεις στάθμευσης και εξυπηρέτησης. Ως κύριο υλικό επένδυσης του συνόλου της περιοχής επέμβασης χρησιμοποιείται βοτσαλωτό δάπεδο βιομηχανικού τύπου υπόλευκου χρώματος αντίστοιχου των αλυκών.
Διαμορφώνονται τρεις βασικές διαδρομές με γνώμονα τον πολεοδομικό και λειτουργικό χαρακτήρα της πλατείας και την ένταξή της στην ευρύτερη οικιστική ζώνη:
α. η διαδρομή των πεζών, που δεν είναι αυστηρά καθορισμένη αλλά αποκτά χαρακτήρα διάχυσης εκατέρωθεν των ορίων του δρόμου.
β. η διαδρομή των ποδηλάτων, που είναι σαφώς καθορισμένη και θα μπορούσε να θεωρηθεί τμήμα της διαδρομής αρχαίας Ολούς – οικισμού Πλάκας.
γ. η διαδρομή του αυτοκινήτου. Η χωροθέτηση των παραπάνω οδήγησε στην ανάγκη εκτροπής της Δημοκρατίας και την κατάργηση καθέτων της για την διευκόλυνση της κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων.
Κυκλοφοριακή Μελέτη
Η κυκλοφοριακή μελέτη, έχει στόχο την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του χώρου και της θέας του λιμανιού της Ελούντας και την ενθάρυνση εναλλακτικών μέσων μετακίνησης (ποδήλατο κλπ).
Μελετώντας την περιοχή παρατηρούμε ότι ο κύριος φόρτος εμφανίζεται κατά μήκος της οδ. Δημοκρατίας πρός τα δυτικά (εκκλησία) και προς το βορρά (επαρ. οδ. Αγίου Νικολάου-Βρούζας). Με δεδομένο ότι η βασική αρχή σχεδίασης της οργάνωσης κυκλοφορίας της μελέτης είναι η αναβάθμιση του παραλιακού μετώπου της Ελούντας, προτείνεται η αποφόρτιση του με τη δημιουργία ενός μεγάλου χώρου στάθμευσης για ΙΧ, λεωφορεία και ΤΑΧΙ στα βόρρεια της περιοχής μελέτης. Ο χώρος στάθμευσης βρίσκεται σε σημείο το οποίο δεν εμποδίζει τη θέα της περιοχής και παράλληλα είναι κοντά ώστε ο επισκέπτης ή ο κάτοικος μέσω του πεζοδρομημένου παραλιακού μετώπου να έχει άμεση πρόσβαση στο κέντρο της περιοχής μελέτης. Με την παρέμβαση αυτή ο κυκλοφοριακός φόρτος διοχετεύεται εκτός της κρίσιμης περιοχής και επιτυγχάνεται απρόσκοπτη συνεχής ροή των οχημάτων. Ανασχεδιάζεται επίσης ο άξονας της Δημοκρατίας με σκοπό τη δημιουργία δημόσιου χώρου στη νότια πλευρά της αλλά και την επιβράδυνση της κίνησης των οχημάτων.
Επί της οδ. Δημοκρατίας ο δρόμος παραμένει διπλής κυκλοφορίας και στην αρχή της τοποθετείται πινακίδα που ενημερώνει τους οδηγούς για το που θα σταθμεύσουν. Προτείνονται μετατροπές των καθέτων σε πεζοδρόμους με εξαίρεση το σημείο στο οποίο τοποθετείται το μνημείο όπου προτείνεται μονοδρόμηση της υφιστάμενης οδού με κατεύθυνση προς το βορρά, για να αποφευχθούν αριστερές στροφές προς την κύρια κίνηση και αλλαγή υλικού του οδοστρώματος για την προβολή του μνημείου.
Σημειώνεται ότι η κίνηση των αυτοκινήτων στους πεζόδρομους θα επιτρέπεται μόνο στους μόνιμους κάτοικους (έκδοση ειδικού σήματος) και στους καταστηματάρχες για συγκεκριμένες ώρες τις ημέρας για λόγους τροφοδοσίας (συνίσταται πρωινές ώρες, 6-10 πμ).
Για τη ακόμη καλύτερη ρύθμιση της κυκλοφορίας προτείνονται δύο επιπλέον χώροι στάθμευσης επί της οδού Δημοκρατίας και ένας δικύκλων στην προβλήτα (αλατόλοφο). Η τοποθέτηση τους γίνεται στη νότια πλευρά της έτσι ώστε να μην εμποδίζεται η θέα προς τη θάλασσα, καθώς και για λόγους κυκλοφοριακούς αφού θα εμπόδιζαν τη βασική διαδρομή δημιουργώντας καθυστερήσεις και κίνδυνο. Εκεί προβλέπονται χώροι στάθμευσης για ΑΜΕΑ .
Τέλος η κίνηση των πεζών και των ποδηλάτων θα γίνεται μέσω του πεζοδρομημένου παραλιακού μετώπου. Η σχεδίαση έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγονται σημεία συνάντησης με διερχόμενα οχήματα. Στην νότια πλευρά της Δημοκρατίας δημιουργείται μικρότερος σε μέγεθος αλλά απαραίτητος δημόσιος χώρος ο οποίος διευκολύνει την εξυπηρέτηση τόσο των πεζών όσο και των κατοίκων στους χώρους υπηρεσιών.
Θα πρέπει να επισημανθεί ωστόσο ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δε μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα του “ποταμού” οχημάτων όπως θα συνέβαινε με τη χάραξη περιφερειακής οδού. Αυτό το δεύτερο σενάριο λήφθηκε υπ’όψιν στο σχεδιασμό έτσι ώστε να μπορεί να ενσωματωθεί ως “πιθανή” αλλαγή. Σε αυτή την περίπτωση θεωρούμε ότι θα μονοδρομηθεί η Δημοκρατίας και η επαρ. οδ. Αγίου Νικολάου-Βρούζας από το ύψος της εκκλησίας μέχρι και τον αλατόλοφο.
Βιοκλιματική Προσέγγιση.
Η δημιουργία ήπιου ανάγλυφου και η αποφυγή χρήσης ψηλών στοιχείων στην περιοχή μελέτης ευνοούν την κυκλοφορία του αέρα και την απαγωγή της θερμότητας από την διαμορφωμένη επιφάνεια. Η αυξημένη κυκλοφορία του αέρα που ενισχύεται λόγω της γειτνίασης με τη θάλασσα, καθώς και η ύπαρξη επιφανειών χαμηλής και ψηλής φύτευσης επιτρέπει το φιλτράρισμα και την απομάκρυνση των αέριων ρίπων απο το επίπεδο κυκλοφορίας των πεζών.
Κατά τους θερινούς μήνες οι περιοχές στάσης και ξεκούρασης ηλιοπροστατεύονται από την υψηλή φύτευση και με την κατασκευή στεγασμένων χώρων στους οποίους η χρήση διάτρητων και υφασμάτινων επιφανειών δεν εμποδίζεται η ροή αέρα.
Αντίστοιχα οι υπαίθριοι χώροι κατά τους χειμερινούς μήνες χαίρουν απρόσκοπτου ηλιασμού, ενώ τα σημεία στάσης – ξεκούρασης (εκσκαφές) προστατεύονται από τους ισχυρούς χειμερινούς ανέμους.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται (βοτσαλωτό δάπεδο βιομηχανικού τύπου και ακονόπετρα) είναι φυσικά, χαμηλής θερμοαπορροφητικότητας, με υφή που παρουσιάζει χαμηλή ανακλαστικότητα φωτός προς αποφυγή θάμβωσης και επιπλέον συναντώνται στην περιοχή και προτείνεται η συλλογή αυτών από σημεία πλησίον με σκοπό τη μείωση του ενεργειακού και οικονομικού κόστους.
Πράσινο
Με γνώμονα την υφιστάμενη φύτευση προσδιορίστηκαν οι πόλοι δραστηριοτήτων έτσι ώστε να εκμεταλλευτούμε τα υπάρχοντα δέντρα για το σκιασμό και δροσισμό των λειτουργιών. Χρησιμοποιούμε τη φύτευση επίσης ως στοιχείο αναδυόμενης ταυτότητας καθώς αποφεύγουμε τη χρήση ξένων ειδών προς την περιοχή ενσωματώνοντας τη χαρακτηριστική ενδημική, όπως καμπανούλες, αρμυρίκια, πουρνάρια κτλ. Έτσι εξασφαλίζεται και η βιωσιμότητα της φύτευσης καθώς προσαρμόζεται στις υφιστάμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Σε στοιχεία όπως τα καθιστικά (εκσκαφές) αναριχόμενα συμπληρώνουν τις κατασκευές ενισχύοντας και τη βιοκλιματική τους συμπεριφορά.
status: competition entry
program: tourist area
area: aprox 5000 sqm
location: Elounta, Agios Nikolaos, Crete
team: Moras A., Karkatselas N., Papamargariti E. (arxhitecture / urban design) Gioumis A. (civil eng.), Gioumis K. (mech. eng)
client: Municipality of Agios Nikolaos, Crete
year: 2013
aether:arch 